نقش فناوری کمک‌راننده (ADAS) در کاهش تصادفات شهری

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زندگی شهری، تصادفات رانندگی است. بیشتر این تصادفات به‌دلیل خطای انسانی رخ می‌دهد؛ عواملی مانند خستگی راننده، حواس‌پرتی، سرعت غیرمجاز یا واکنش دیرهنگام در موقعیت‌های بحرانی. در چنین شرایطی، فناوری‌های نوینی مانند سامانه‌های کمک‌راننده پیشرفته (ADAS) توانسته‌اند نقش قابل‌توجهی در ارتقای ایمنی جاده‌ها و کاهش حوادث شهری ایفا کنند.

فناوری ADAS (Advanced Driver Assistance Systems) مجموعه‌ای از سیستم‌های هوشمند است که با استفاده از سنسورها، دوربین‌ها و پردازش هوش مصنوعی، وضعیت محیط اطراف خودرو را تحلیل کرده و در مواقع خطر، به راننده هشدار می‌دهد یا حتی به‌صورت خودکار مداخله می‌کند. اگر با این فناوری به‌طور کلی آشنا نیستید، می‌توانید این مقاله را مطالعه کنید.

چالش تصادفات شهری و نقش انسان در آن

در محیط‌های شهری، تصادفات معمولاً در اثر شرایطی مانند ترافیک سنگین، عبور عابران پیاده، دوچرخه‌سواران و تقاطع‌های متعدد رخ می‌دهد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، حدود ۹۰٪ تصادفات به نوعی ناشی از خطای انسانی هستند. در این میان، فناوری‌هایی مانند ADAS با هدف جبران همین خطاهای انسانی طراحی شده‌اند.

مثلاً تصور کنید راننده‌ای در یک خیابان شلوغ با تلفن همراه خود مشغول صحبت است. سامانه هشدار خروج از خط (Lane Departure Warning) می‌تواند انحراف خودرو را تشخیص داده و با هشدار لرزشی یا صوتی او را آگاه کند. یا سیستم ترمز اضطراری خودکار (AEB) در صورت مشاهده مانع ناگهانی، به‌طور خودکار ترمز بگیرد و از برخورد جلوگیری کند.

ADAS چگونه در محیط شهری عمل می‌کند؟

در شهرها، میزان اطلاعاتی که باید پردازش شود بسیار بالاست. خودروهای امروزی مجهز به چندین دوربین، رادار و لیدار هستند که به‌طور هم‌زمان اطراف خودرو را پایش می‌کنند. سیستم‌های ADAS با تحلیل داده‌های این سنسورها، تصمیم‌گیری آنی انجام می‌دهند.

از مهم‌ترین ویژگی‌های ADAS در ترافیک شهری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ترمز اضطراری خودکار (AEB): یکی از کلیدی‌ترین فناوری‌ها در جلوگیری از تصادفات عقب‌به‌عقب و برخورد با عابر پیاده است.

2. هشدار برخورد از جلو (FCW): فاصله با خودروی جلویی را اندازه‌گیری کرده و در صورت کاهش بیش از حد فاصله، هشدار می‌دهد.

3. کروز کنترل تطبیقی (ACC): در ترافیک‌های سنگین شهری، سرعت خودرو را به‌صورت خودکار با خودروی جلویی هماهنگ می‌کند.

4. تشخیص تابلوهای راهنمایی و رانندگی (TSR): محدودیت‌های سرعت یا علائم هشداردهنده را شناسایی و به راننده اطلاع می‌دهد.

5. نظارت بر نقاط کور (BSD): در زمان تغییر مسیر، وسایل نقلیه موجود در نقاط کور را تشخیص می‌دهد و مانع بروز تصادف می‌شود.

تأثیر سیستم‌های مختلف ADAS بر انواع تصادفات شهری

منبع داده‌ها: گزارش‌های Euro NCAP 2024 و NHTSA آمریکا (میانگین عملکرد سیستم‌های سطح ۲ کمک‌راننده در محیط‌های شهری).

تأثیر واقعی ADAS بر کاهش تصادفات

مطالعات جهانی نشان داده‌اند که خودروهای مجهز به فناوری‌های ADAS تا ۴۰ درصد تصادفات شهری را کاهش داده‌اند. در شهرهایی مانند اسلو و آمستردام که استفاده از خودروهای برقی و مجهز به ADAS در ناوگان تاکسیرانی و حمل‌ونقل عمومی رایج شده، میزان تصادفات شهری طی پنج سال گذشته بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است.

طبق گزارش «European Transport Safety Council»، فناوری‌هایی مانند ترمز خودکار، هشدار خروج از مسیر و کنترل پایداری الکترونیکی (ESC)، بیشترین تأثیر را در جلوگیری از تصادفات با سرعت پایین در مناطق شهری داشته‌اند.

نقش ADAS در خودروهای برقی و هوشمند

یکی از نکات جالب این است که اغلب خودروهای برقی مدرن، از همان ابتدا با پلتفرم‌هایی طراحی می‌شوند که برای پذیرش فناوری‌های خودران و سیستم‌های ADAS بهینه شده‌اند. به‌عنوان مثال، برندهایی مانند BYD و Tesla سیستم‌های کمکی راننده را به شکل عمیقی با نرم‌افزار مرکزی خودرو یکپارچه کرده‌اند.

در خودروهای BYD، سیستم‌های کمکی راننده بخشی از بسته جامع DiPilot هستند که شامل کروز کنترل تطبیقی، هشدار برخورد، ترمز خودکار و تشخیص علائم جاده می‌شود. این سیستم‌ها در ترافیک شهری، کنترل ایمن و آرام‌تری را فراهم کرده و خستگی راننده را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهند.

داده‌محوری و هوش مصنوعی در نسل جدید ADAS

سیستم‌های ADAS نسل جدید دیگر صرفاً واکنشی نیستند، بلکه پیش‌بینانه و یادگیرنده عمل می‌کنند. با استفاده از هوش مصنوعی و داده‌های بزرگ (Big Data)، خودرو قادر است الگوهای خطر را از قبل شناسایی کند.

به‌طور مثال، خودرو می‌تواند با تحلیل داده‌های مسیر، پیش‌بینی کند که در یک چهارراه خاص، احتمال عبور ناگهانی عابر زیاد است و در نتیجه، سرعت را به‌صورت خودکار کاهش دهد. این نوع عملکرد مبتنی بر داده، پایه‌گذار فناوری‌های رانندگی نیمه‌خودران است که در آینده‌ای نزدیک به استاندارد جهانی تبدیل خواهند شد.

آینده ایمنی شهری با گسترش ADAS

در آینده‌ای نه‌چندان دور، انتظار می‌رود خودروهای شهری نه‌تنها دارای سیستم‌های ADAS پیشرفته باشند، بلکه از طریق فناوری V2X (Vehicle-to-Everything) با سایر خودروها، چراغ‌های راهنمایی و حتی تلفن‌های همراه عابران ارتباط برقرار کنند. چنین سیستمی قادر است خطرات احتمالی را قبل از وقوع تشخیص دهد.

از سوی دیگر، دولت‌ها و نهادهای حمل‌ونقل شهری در حال تدوین قوانین جدیدی هستند که نصب برخی قابلیت‌های ADAS را اجباری می‌کند. اتحادیه اروپا از سال ۲۰۲۶، نصب سیستم ترمز اضطراری و هشدار خروج از خط را در تمام خودروهای جدید الزامی می‌داند.

فناوری کمک‌راننده (ADAS) دیگر یک قابلیت لوکس نیست، بلکه یکی از ستون‌های اصلی ایمنی شهری به‌شمار می‌رود. این فناوری با ترکیب داده‌های محیطی، هوش مصنوعی و تعامل با زیرساخت‌های شهری، می‌تواند جان هزاران نفر را نجات دهد و ترافیک را روان‌تر کند.