امروزه صنعت خودروسازی جهان در مسیری پرشتاب به سوی استفاده از انرژی‌های پاک و پایدار در حال حرکت است. تغییرات اقلیمی، افزایش دمای کره زمین و مشکلات زیست‌محیطی ناشی از آلودگی هوا، دولت‌ها و شرکت‌های خودروساز را وادار کرده است تا به دنبال راهکارهایی برای کاهش آلایندگی و وابستگی به سوخت‌های فسیلی باشند. در این میان، خودروهای برقی به عنوان یکی از اصلی‌ترین راه‌حل‌ها مطرح شده‌اند؛ اما هنوز چالش‌هایی نظیر هزینه بالای تولید و خرید، محدودیت زیرساخت‌های شارژ، و نگرانی از مسافت پیمایش وجود دارد که سبب می‌شود بسیاری از مصرف‌کنندگان در خرید خودروهای تمام برقی تردید کنند.
از سوی دیگر، خودروهای هیبریدی که ترکیبی از موتور احتراق داخلی و سامانه برقی‌اند، توانسته‌اند به عنوان یک راهکار میانی و مؤثر برای کاهش مصرف سوخت و کاهش آلایندگی وارد بازار شوند. این خودروها گام نخست و مطمئنی برای رانندگانی هستند که می‌خواهند به تدریج با فناوری‌های برقی آشنا شده و از مزایای آن بهره‌مند شوند، اما در عین حال نمی‌خواهند با دغدغه‌های احتمالی خودروهای تمام برقی دست‌وپنجه نرم کنند. در این مقاله، تلاش می‌شود با نگاهی جامع، بررسی شود که چگونه خودروهای هیبریدی می‌توانند پلی مستحکم برای گذر به آینده‌ای تمام برقی باشند و چه فرصت‌ها و چالش‌هایی در این مسیر وجود دارد.
ضرورت گذار به خودروهای پاک
پیش از آنکه بگوییم چرا خودروهای هیبریدی پلی مهم به سمت آینده برقی هستند، باید دلایل حرکت به سمت خودروهای پاک را بهتر درک کنیم. افزون بر دغدغه‌های محیط‌زیستی نظیر گرمایش جهانی و آلودگی هوا، محرک‌های دیگری نیز برای تغییر الگوی مصرف انرژی در صنعت حمل‌ونقل وجود دارد:
- کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی: سوخت‌های فسیلی منبعی محدود و رو به اتمام‌اند و از طرف دیگر نوسانات قیمت نفت، می‌تواند امنیت انرژی کشورها را با خطر مواجه کند. حرکت به سمت خودروهای پاک، راهی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی است.
- بهبود کیفیت هوا در شهرها: بخش قابل توجهی از آلودگی هوا در شهرهای بزرگ ناشی از وسایل نقلیه بنزینی و دیزلی است. گسترش خودروهای برقی و هیبریدی می‌تواند به طور مستقیم در کاهش انتشار آلاینده‌هایی همچون مونوکسید کربن، دی‌اکسید نیتروژن و ذرات معلق مؤثر باشد. برای مطالعه بیشتر درباره نحوه کاهش آلودگی با استفاده از خودروهای برقی می‌توانید این مقاله را مطالعه بفرمایید.
- توسعه فناوری و نوآوری: حرکت به سمت خودروهای پاک و برقی، زمینه را برای پیشرفت‌های فناورانه در حوزه‌هایی چون باتری‌سازی، زیرساخت‌های شارژ، نرم‌افزارهای مدیریت انرژی و حتی هوش مصنوعی در حمل‌ونقل فراهم می‌آورد.
- سیاست‌های دولتی و فشارهای بین‌المللی: در سطح بین‌المللی، توافق‌نامه‌های مختلفی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای منعقد شده و بسیاری از دولت‌ها نیز سیاست‌های تشویقی یا تنبیهی را برای ترغیب خودروسازان و مصرف‌کنندگان جهت روی آوردن به خودروهای کم‌آلاینده در نظر گرفته‌اند.
نقش کلیدی خودروهای هیبریدی در گذار به آینده برقی
خودروهای هیبریدی را می‌توان پلی دانست که از یک سو همچنان از موتور احتراقی استفاده می‌کند و از سوی دیگر مزایای موتور برقی را ارائه می‌دهد. این جایگاه دوگانه، چند مزیت را به همراه دارد که سبب می‌شود گذار به آینده تمام برقی ساده‌تر و روان‌تر صورت بگیرد:
۱. کاهش اضطراب مسافت (Range Anxiety):
یکی از مهم‌ترین موانع روانی برای خریداران خودروهای برقی، نگرانی از تمام شدن شارژ باتری در میان راه و در دسترس نبودن ایستگاه شارژ است. خودروهای هیبریدی چون به موتور احتراقی نیز مجهز هستند، این دغدغه را تا حد زیادی برطرف می‌کنند. راننده می‌تواند در مسافت‌های کوتاه شهری از نیروی الکتریکی بهره ببرد و در مسافت‌های طولانی و سفرهای بین‌شهری، از موتور احتراقی استفاده کند.
۲. ایجاد زیرساخت‌های ابتدایی برای شارژ:
خودروهای هیبریدی قابل شارژ (PHEV) به‌طور طبیعی تقاضا برای ایستگاه‌های شارژ را افزایش می‌دهند، هرچند که وابستگی مطلق به آن ندارند. این امر باعث می‌شود شرکت‌های خصوصی و دولت‌ها برای ایجاد زیرساخت‌های شارژ سرمایه‌گذاری کنند. با توسعه شبکه شارژ، راه برای پذیرش گسترده‌تر خودروهای تمام برقی هموار می‌شود.
۳. توسعه تدریجی فناوری باتری:
از آنجا که خودروهای هیبریدی به بسته‌های باتری کوچک‌تر یا متوسط نیاز دارند، خودروسازان می‌توانند تجربه ارزشمندی در زمینه طراحی، بهینه‌سازی و تولید انبوه باتری‌ها کسب کنند. با افزایش تیراژ و بهبود فناوری، هزینه‌های تولید باتری کاهش می‌یابد و سرانجام در خودروهای تمام برقی هم تأثیر مستقیم می‌گذارد.
۴. آشنایی تدریجی رانندگان با رانندگی برقی:
بسیاری از رانندگان از تغییرات ناگهانی و رادیکال در خودروهای روزمره خود نگران‌اند. خودروهای هیبریدی این فرصت را ایجاد می‌کنند که رانندگان کم‌کم به رانندگی برقی عادت کنند؛ از صدای کمتر و گشتاور آنی موتور برقی لذت ببرند و نسبت به مسائل نگهداری و سرویس‌های دوره‌ای آشناتر شوند.
۵. ترکیب بهینه مصرف سوخت و انرژی الکتریکی:
در بسیاری از شهرهای شلوغ، رفت‌وآمدها اغلب به مسافت‌های کوتاه محدود می‌شود. در چنین شرایطی، یک خودروی هیبریدی قادر است بیشتر راه را با نیروی الکتریکی طی کند و در صورت نیاز یا وقتی باتری رو به اتمام است، از موتور احتراقی کمک بگیرد. این امر، هم مصرف سوخت را کاهش می‌دهد و هم آلایندگی شهری را به شکل چشمگیری کم می‌کند.
نمونه‌های موفق و برنامه‌های جهانی
چند دهه پیش، شرکت تویوتا با عرضه مدل «پریوس»، نگرش جهانیان را نسبت به توانایی خودروهای هیبریدی تغییر داد. این مدل که به عنوان اولین خودروی هیبریدی تولید انبوه و موفق تجاری شناخته می‌شود، راه را برای بسیاری از خودروسازان دیگر باز کرد. امروزه تقریباً اکثر برندهای مطرح جهانی، حداقل یک مدل هیبریدی در سبد محصولات خود دارند.
از سوی دیگر، بسیاری از دولت‌ها با ارائه تسهیلات مالیاتی، اعطای یارانه برای خرید خودروهای پاک و یا محدودیت‌های تردد برای خودروهای آلاینده، سعی در تشویق خریداران و خودروسازان به سمت خودروهای برقی و هیبریدی دارند. در برخی شهرهای بزرگ اروپا، ورود خودروهای دیزلی به مناطق مرکزی ممنوع شده و این سیاست‌ها به طور غیرمستقیم باعث رونق خودروهای هیبریدی و برقی شده است.
در چین، بزرگ‌ترین بازار خودروی جهان، دولت سال‌هاست روی ایجاد شبکه‌های گسترده شارژ و حمایت از تولیدکنندگان داخلی خودروهای برقی و هیبریدی سرمایه‌گذاری کلان می‌کند. نتیجه این سیاست، رشد فوق‌العاده برندهای بومی در زمینه تولید خودروهای پاک بوده است. هم‌اکنون چین یکی از پیشگامان تولید و توسعه خودروهای برقی و هیبریدی به شمار می‌رود و نقش عمده‌ای در کاهش هزینه تولید باتری‌ها دارد.
چشم‌انداز آینده
پیش‌بینی می‌شود طی یکی دو دهه آینده، با تکمیل زیرساخت‌های شارژ، کاهش قیمت باتری‌ها، و افزایش آگاهی عمومی نسبت به مزایای خودروهای برقی، سهم خودروهای تمام برقی از بازار خودرو به‌سرعت رشد کند. در این شرایط، خودروهای هیبریدی همچنان می‌توانند به عنوان راهکار گذار برای کاربرانی که مایلند ریسک کمتری در خرید خود بپذیرند یا در مناطقی زندگی می‌کنند که زیرساخت شارژ هنوز به‌اندازه کافی گسترده نشده است، مطرح باشند.
برخی دولت‌ها به‌ویژه در کشورهای اروپایی برای ممنوعیت فروش خودروهای بنزینی و دیزلی در دهه پیش رو هدف‌گذاری کرده‌اند و تولیدکنندگان بزرگی اعلام کرده‌اند که قصد دارند ناوگان محصولاتشان را تا حدود سال ۲۰۳۰ یا ۲۰۳۵ به‌طور کامل برقی کنند. این تحولات نشان می‌دهد که گرچه خودروهای هیبریدی مرحله‌ای مهم در تحول صنعت خودرو هستند، اما آینده بلندمدت بدون موتورهای احتراقی و تمام برقی خواهد بود.
در این میان، ممکن است مدل‌هایی از خودروهای هیدروژنی یا دیگر سوخت‌های پاک نیز به کمک بیایند و ترکیبی از فناوری‌های گوناگون را در بازار شاهد باشیم. با این حال، بررسی روندهای جاری گواه آن است که برقی شدن حمل‌ونقل، سنگ بنای اصلی سیاست‌های جهانی برای آینده‌ای پایدار خواهد بود و خودروهای هیبریدی در نقش یک واسطه، نقشی کاهنده در شکاف‌های تکنولوژیک و زیرساختی ایفا می‌کنند.
در چشم‌انداز آینده، با گسترش زیرساخت‌های شارژ و کاهش هزینه‌های تولید باتری، خودروهای تمام برقی سهم چشمگیری از بازار را در اختیار خواهند گرفت؛ اما این گذار نیازمند زمانی است که در این فاصله، خودروهای هیبریدی بهترین گزینه برای ایجاد تعادل بین کارایی، مقرون‌به‌صرفه بودن و انعطاف‌پذیری به شمار می‌آیند. بدین ترتیب، می‌توان گفت که خودروهای هیبریدی نه تنها به‌عنوان یک فناوری موقتی، بلکه به‌مثابه یک کاتالیزور مهم در تغییر الگوی حمل‌ونقل جهانی به سمت پاکی، پایداری و مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی ایفای نقش می‌کنند.
