بسیاری از خریداران خودروهای برقی در ابتدای کار این پرسش را مطرح می‌کنند که چگونه می‌توانند عمر باتری را افزایش داده و از افت زودهنگام ظرفیت آن جلوگیری کنند. در این مقاله قصد داریم ۶ نکته مهم را بررسی کنیم که رعایت آن‌ها می‌تواند کمک شایانی به افزایش طول عمر باتری خودروهای برقی کند. اگر می‌خواهید سرمایه‌گذاری خود را در زمینه خرید خودروی برقی حفظ کنید و هزینه‌های جانبی مربوط به تعمیر یا تعویض باتری را کاهش دهید، مطالعه و پیاده‌سازی این نکات ضروری است. اگر می‌خواهید درباره نگهداری از خودروهای برقی به صورت کلی اطلاعات کافی به دست بیاورید، مطالعه این مقاله را نیز پیشنهاد می‌کنیم.
۱. مدیریت دمای باتری
نقش دما در کارایی و طول عمر
باتری‌های مورد استفاده در خودروهای برقی معمولاً از نوع لیتیوم-یونی هستند. این نوع باتری به شرایط دمایی حساس است و قرار گرفتن در بازه‌های دمایی نامناسب، تأثیر منفی بر ظرفیت و طول عمر آن خواهد گذاشت. به طور کلی، دمای ایده‌آل برای عملکرد باتری‌های لیتیوم-یونی، بازه‌ای است که نه بیش از حد گرم و نه بیش از حد سرد باشد؛ به همین دلیل است که خودروسازان، سیستم‌های خنک‌کننده یا گرم‌کننده تخصصی برای کنترل دمای باتری در خودرو تعبیه می‌کنند.
- دمای بالا: اگر در مناطقی زندگی می‌کنید که میانگین دمای هوا در فصول گرم، بسیار بالا است، تلاش کنید خودرو را در سایه یا در پارکینگ‌های مسقف پارک کنید. حرارت شدید می‌تواند ساختار شیمیایی سلول‌های باتری را دچار تنش کند و در طولانی‌مدت منجر به کاهش ظرفیت باتری شود.
- دمای پایین: در مناطق سردسیر، قرار گرفتن طولانی‌مدت خودرو در فضای باز و هوای بسیار سرد، سرعت واکنش‌های شیمیایی باتری را کم می‌کند و ممکن است ولتاژ خروجی باتری را به شکل موقت کاهش دهد. پیشنهاد می‌شود از قابلیت‌هایی مانند پیش‌گرمایش باتری (در خودروهایی که این قابلیت را دارند) استفاده کنید تا باتری قبل از حرکت به دمای مناسب برسد.
۲. جلوگیری از شارژ و تخلیه کامل مکرر
محدوده شارژ ایده‌آل
یکی از باورهای نادرست درباره شارژ باتری، این است که همیشه باید باتری را تا ۱۰۰ درصد شارژ کرد. این در حالی است که شارژ کامل مکرر و نیز تخلیه کامل مداوم هر دو می‌توانند تأثیر منفی بر سلامت سلول‌های باتری داشته باشند. بهترین راهکار، نگه‌داشتن سطح شارژ در بازه میانی، مثلاً ۲۰ تا ۸۰ درصد است. بسیاری از تولیدکنندگان خودروهای برقی نیز توصیه می‌کنند که در صورت عدم نیاز به شارژ کامل، بهتر است فرایند شارژ در سطح ۸۰ درصد متوقف شود.
چرخه‌های شارژ کوتاه و مزایای آن
اگر نیازی به برد کامل خودرو در بیشتر روزهای هفته ندارید، می‌توانید با انجام چندین مرحله شارژ کوتاه (به جای یک بار شارژ طولانی تا ۱۰۰ درصد) فشار بر سلول‌های باتری را کاهش دهید. از سوی دیگر، خالی شدن کامل باتری هم می‌تواند موجب تنش اضافی و داغ‌شدن بیش از حد سلول‌ها در حین شارژ بعدی شود. بنابراین توصیه می‌شود همیشه درصدی از شارژ باتری را نگه دارید و نگذارید شارژ باتری به صفر برسد.
هماهنگی با نیازهای روزمره
پیش از اینکه به سراغ روش‌های پیچیده نگهداری بروید، ابتدا عادات رانندگی روزانه‌تان را بررسی کنید. اگر معمولاً مسافت‌های کوتاه یا متوسط طی می‌کنید، شارژ کامل شاید ضروری نباشد. در این شرایط، تنظیم خودرو به‌نحوی‌که شارژ را حدود ۸۰ درصد قطع کند، کمک می‌کند در بلندمدت از ظرفیت باتری محافظت کنید.
۳. استفاده بهینه از حالت‌های رانندگی
حالت اکو (Eco Mode)
اکثر خودروهای برقی با چندین حالت رانندگی عرضه می‌شوند که هر کدام اولویت‌های متفاوتی در مدیریت منابع انرژی دارند. حالت اقتصادی یا Eco با کنترل دقیق‌تر بر شتاب‌گیری، واکنش پدال گاز و حتی تنظیمات گرمایش و سرمایش کابین، مصرف انرژی را کاهش می‌دهد. این امر نه‌تنها باعث افزایش پیمایش در هر بار شارژ می‌شود، بلکه فشار وارده بر باتری را نیز به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
تأثیر حالت‌های رانندگی بر عمر مفید باتری
تغییر وضعیت رانندگی از معمولی به اسپرت یا بالعکس می‌تواند الگوی مصرف انرژی باتری را دگرگون کند. در حالت اسپرت، خودرو تمایل دارد بازدهی و سرعت پاسخ‌دهی بیشتری داشته باشد که منجر به مصرف سریع‌تر انرژی می‌شود. بنابراین اگر به‌طور مداوم از حالت اسپرت استفاده کنید، باتری سریع‌تر خالی شده و تعداد چرخه‌های شارژ در طول زمان افزایش می‌یابد. هر چه تعداد چرخه‌های شارژ بیشتر شود، به طور طبیعی ظرفیت باتری زودتر افت خواهد کرد. از این رو بهتر است فقط در مواقع ضروری از حالت‌های پرمصرف بهره ببرید.
۴. پرهیز از افراط در شارژ سریع
مزایا و معایب شارژ سریع
ایستگاه‌های شارژ سریع (DC Fast Charging) برای آن دسته از افرادی که مسافت‌های طولانی طی می‌کنند یا وقت کافی برای شارژ عادی ندارند، بسیار وسوسه‌انگیز است. با این حال، باید دانست که شارژ سریع باعث تولید حرارت بالا در سلول‌های باتری می‌شود و اگر به دفعات زیاد اتفاق بیفتد، سرعت فرسایش باتری را افزایش می‌دهد. در واقع، هر چه شدت جریان و توان شارژ بیشتر باشد، فشار دمایی و الکتروشیمیایی بالاتری به باتری وارد می‌شود.
راهکارهای استفاده منطقی از شارژ سریع
- محدودیت در تعداد دفعات: اگر شارژ خانگی یا شارژ سطح ۲ در دسترس است، ترجیحاً از آن به‌عنوان روش اصلی شارژ استفاده کنید و شارژ سریع را به مواقع ضروری اختصاص دهید؛ مثلاً زمانی که در سفر هستید یا عجله دارید.
- مدیریت دما پس از شارژ سریع: بعد از استفاده از شارژ سریع، اجازه دهید خودرو مدتی در حالت پارک و در دمای مناسب باقی بماند تا گرمای اضافی دفع شود. در برخی خودروها، فن یا سیستم خنک‌کننده حتی پس از پایان شارژ نیز فعال می‌ماند تا باتری را به شرایط ایده‌آل برگرداند.
۵. الگوهای شارژ منظم و زمان‌بندی مناسب
اهمیت زمان‌بندی در کاهش هزینه و فرسودگی
فراتر از مسئله سطح شارژ، زمانی که اقدام به شارژ خودرو می‌کنید نیز اهمیت دارد. در بسیاری از مناطق، هزینه برق در ساعات مختلف شبانه‌روز متغیر است. با شارژ خودرو در ساعات کم‌باری یا اواخر شب، می‌توانید در هزینه‌های برق صرفه‌جویی کنید. البته مزیت دیگری هم وجود دارد: وقتی که بار شبکه برق کمتر است، نوسانات ولتاژ و جریان نیز کاهش می‌یابد و شرایط پایدارتری برای شارژ باتری مهیا می‌شود.
خودداری از ماندن طولانی‌مدت در شارژ کامل
اگر شارژر خانگی دارید و تمایل دارید خودرو را شب تا صبح در شارژ بگذارید، بهتر است از امکانات خودرو برای تنظیم سطح نهایی شارژ بهره ببرید. همان‌طور که گفتیم، باقی ماندن باتری در شارژ ۱۰۰ درصد به مدت طولانی چندان مطلوب نیست و می‌تواند فرسایش سلول‌ها را تسریع کند.
۶. تعمیر و نگهداری دوره‌ای
نقش سرویس‌های دوره‌ای در سلامت باتری
خودروهای برقی به دلیل ساختار ساده‌تر سیستم محرکه (نداشتن موتور احتراق داخلی، گیربکس پیچیده و غیره)، سرویس‌های دوره‌ای سبک‌تری نسبت به خودروهای بنزینی یا دیزلی دارند. اما این به معنای بی‌نیازی از نگهداری دوره‌ای نیست. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این نوع سرویس‌ها، بررسی وضعیت باتری و سیستم‌های مرتبط با آن است.
مراقبت از اجزای دیگر برای کاهش فشار بر باتری
فراتر از باتری، وضعیت کلی خودرو نیز در افزایش عمر باتری خودروهای برقی تأثیرگذار است. به عنوان مثال، باد تایرها اگر مناسب نباشد، مصرف انرژی را بالا می‌برد و از آنجایی که این انرژی مستقیماً از باتری تأمین می‌شود، فشار مضاعفی به سلول‌های آن وارد می‌گردد. همچنین، قطعاتی مانند سیستم تعلیق، بلبرینگ چرخ‌ها و ترمز باید در وضعیت مناسبی باشند تا هدررفت انرژی در هنگام حرکت کمینه شود. سرویس‌های دوره‌ای منظم به شما کمک می‌کند تا تمامی این قطعات را در بهترین حالت نگه دارید.
اگرچه در نگاه اول ممکن است پیروی از تمام این توصیه‌ها کمی زمان‌بر یا حتی سخت به نظر برسد، اما به‌مرور و با عادت کردن به سبک رانندگی و الگوی شارژ مناسب، این نکات به بخشی از زندگی روزمره شما تبدیل می‌شوند. در نهایت، نتیجه رعایت این اصول نگهداری را هم در کیف پول و هم در زمان ارزشمند خود مشاهده خواهید کرد. به‌یاد داشته باشید که هدف اصلی از خرید یک خودروی برقی، نه تنها کاهش هزینه‌های سوخت و کمک به حفظ محیط زیست، بلکه تجربه رانندگی مدرن و بدون دردسر است. با مراقبت درست از باتری، این تجربه لذت‌بخش برای سال‌های طولانی در اختیار شما خواهد بود.
